Yirmi birinci yüzyıl her açıdan sağlıkta daha önce hiç yaşanmamış boyutlarda değişimlerin çok kısa sürede gerçekleştiği/gerçekleşeceği yüzyıl olarak tarihe geçecektir.

• Yüzyılın hemen başlarında sağlık hizmetlerinde daha önce görülmemiş bir değişim yaşandı ve on binlerce yıldır profesyonel odaklı yürütülen hizmetler hasta(kullanıcı) odaklı hale gelmeye başladı.
• Kanıta dayalı tıp uygulamaları, kanıt üretimini çok hızlandırdı, ama kanıta zamanında erişimi de bir o kadar zorlaştırdı.
• Bilgisayarlar zaten gündelik hayata iyice yayılmışken, sağlık sistemlerinin ve hizmetlerinin her bir köşesine kadar girdi ve yerini aldı.
• Sağlık hizmetleri tarihin hiçbir döneminde bu kadar maliyetli olmamıştı.
• Sağlıkta büyük veri, diğer sektörlerin büyük verilerinden çok çok büyük hale geldi.
• Kişiselleştirilmiş tıp uygulamaları gündeme geldi ve gittikçe bu konu sağlık sistemlerine, sağlık hizmetlerine, sağlık araştırmalarına damgasını vurmaya başladı. Artık hiçbir “doğru”, hiçbir “yanlış”, hiçbir uygulama herkese uygulanabilir halde değildir. Her hasta için bunlar değişiklik göstermektedir. Bu durum bütün sistem yapısını yeniden düzenlememizi, bütün hizmetleri yeniden organize etmemizi, hatta bütün profesyonelleri yeniden eğitmemizi gerektirecek kadar köklü bir değişiklik anlamına gelmektedir.

Sağlık yöneticileri de bu değişimlerden en çok nasibini alacaklar arasındadır. Makro boyutta yönetim sergileyenlerin zorlukları başka, sağlık hizmet kuruluşunu yöneten mikro boyutta yöneticilerin zorlukları başka olacaktır. Ama herkes bu değişimin sancılarını sonuna kadar hissedecek, belki değişmek istemeyerek direnecek, sonuçta değişime katılmak zorunda kalacaktır.

Geleceğe ait böyle kesin cümlelerle konuşmak basiretli kişilere yakışmaz. Ancak ufukta değişimi görmüş iseniz denilecek sözü atalarımız söylemişlerdir: “Çarşambadan bellidir perşembenin gelişi”. Peki bu büyük değişim karşısında yapılacaklar neler olabilir?

Yapılması gerekenleri ana başlıklar halinde belirtmeye çalışalım:

1. Sağlık sistemlerini yeniden kurmak; bunun için mevzuatta ve örgütleniş modelinde köklü değişiklikler yapılması gerekir.
2. Sağlık hizmet kuruluşlarının işleyiş mekanizmalarını yeniden düzenlemek;
   1. Hizmet süreçlerini
   1. Yöneticilerin ve profesyonellerin görev tanımlarını
   1. Kayıt-bildirim alt-sistemini
   1. Hizmet birimlerinin fiziki mekânlarını yeni yaklaşıma uygun tasarlamak gerekir.
3. Sağlık hizmeti sunan kuruluşlara ödeme modellerinin yeniden kurgulanması; bu belki de finansmanın havuzlanmasını da yeni yöntemlerle yapmayı gerektirecektir.
4. Sağlık bilişimi ve otomasyon algoritmalarının yeniden tanımlanması mutlak surette yapılmalıdır.
5. Sağlık profesyonelleri yoğun eğitimlere tabi tutularak yeni hizmet sunum tarzına ve kültürüne hazır hale getirilmelidir.
6. Sağlık insan gücü yetiştiren okulların da aynı şekilde değişime (başta eğitmenlerin olmak üzere) ayak uydurması sağlanmalıdır.
7. Ulusal sağlık hizmeti tıbbi cihaz parkının gözden geçirilmesi ve yeni hizmet standartlarına yetecek hale getirilmesi ile ihtiyaçlar karşılanmalıdır.
8. Sağlık politikaları bu yeniliklere odaklandırılmalıdır.
9. Yüzyılın gerektirdiği değişimi gerektiği gibi yapabilmek adına, ihtiyaç duyulan saha araştırmalarının ve klinik araştırmaların sistemli şekilde başlatılması gerekir. Bu araştırmalar, finansal destek de dâhil, her şekilde teşvik edilmelidir.

Unutulmamalıdır ki sağlık alanında zaman eskisine göre çok daha hızlı akmaktadır. Bir yıllık gecikme bizi on yıl geriletebilir. Zaten bugünün koşullarına bakıldığında sadece bizde değil bütün dünyada on dokuzuncu yüzyılda kurulmuş sağlık sistemleri ile yirmi birinci yüzyılın ihtiyaçları giderilmeye çalışılıyor. Bunun akla sığar bir yönü yoktur.

Yirmi birinci yüzyılın yeni sağlık sistemlerini kurmak ve hizmetlerini de gereği gibi ortaya koymak bize nasip olsun diyor, saygılarımı sunuyorum.